Patiënten en hun naasten worden nog te weinig betrokken bij calamiteitenonderzoek in de geestelijke gezondheidszorg (ggz), terwijl zij het wel belangrijk vinden dat er aandacht is voor hun perspectief op het incident. Dit blijkt uit onderzoek van het NIVEL en Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM) in opdracht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ).
Ten aanzien van de behandeling van de patiënt voeren de meeste ggz-instellingen een familiebeleid waarbij naasten een centrale rol krijgen toebedeeld. Ook voor het verbeteren van de betrokkenheid van naasten vanaf het begin van de behandeling, bestaan er verschillende richtlijnen en initiatieven. Bij het uitvoeren van calamiteitenonderzoek is het verbeteren van de betrokkenheid van patiënten en naasten echter nauwelijks opgenomen in het beleid, zo blijkt uit het onderzoek. Uit verhalen van patiënten en familie blijkt dat er hier in de praktijk ook weinig aandacht voor is, terwijl zij dit wel belangrijk vinden.
De wettelijke vereisten van de calamiteitenrapportage die aan de IGJ moeten worden gestuurd, kunnen op gespannen voet staan met de behoeften van patiënten of naasten, zien de onderzoekers. Een van die vereisten is de termijn waarbinnen een calamiteit gemeld moet worden. Deze termijn kan te krap zijn voor patiënten en naasten die zo kort na een ingrijpende gebeurtenis niet direct in staat zijn om mee te werken aan een onderzoek. Ook kan de privacy van de patiënt betrokkenheid van naasten in de weg staan. Daarnaast spelen angst van hulpverleners voor juridische consequenties en de wens van instellingen om zorgverleners te beschermen een rol.
Calamiteiten komen in de ggz relatief weinig voor, waardoor er volgens de onderzoekers weinig routine lijkt te bestaan in het doen van calamiteitenonderzoek. Voor betrokken zorgverleners is een calamiteit een bijzondere gebeurtenis met veel impact. Daarnaast is een zorgverlener in de ggz vaker dan in de somatische zorg ook slachtoffer bij een calamiteit, waarbij de patiënt de actor is. Het gaat hierbij bijvoorbeeld aan calamiteiten met betrekking tot geweld of suïcide. Dit alles heeft gevolgen voor de manier waarop patiënten en naasten bij het onderzoek betrokken (kunnen) worden.
Het NIVEL en ESHPM doen enkele aanbevelingen om de betrokkenheid van patiënten en naasten bij calamiteitenonderzoek te stimuleren. Zo lijkt het productief om in ieder geval in te zetten op betrokkenheid van naasten en patiënten bij de dagelijkse zorg. Als die betrokkenheid er tijdens de behandeling is, dan lijkt betrokkenheid bij een calamiteitenonderzoek meer vanzelfsprekend, aldus de onderzoekers. Verder is het zaak instellingen te stimuleren om het instellingsbeleid op het gebied van calamiteiten verder uit te werken en daarbij patiënten en naasten betrekken. Ook wijzen de onderzoekers op de mogelijkheid te experimenteren met andere methoden van calamiteitenonderzoek, zoals met de inzet van externe voorzitters.
De IGJ laat in een reactie op het onderzoek weten in dialoog te gaan met de veldpartijen. Daarbij zal speciale aandacht zijn voor de betrokkenheid van patiënten en naasten bij de dagelijkse zorg, het transparanter communiceren van de manier waarop wordt omgegaan met incident en het onderling leren en uitwisselen van praktijkvoorbeelden tussen instellingen, aldus de inspectie.
Het betrekken van de ervaringen van patiënten en naasten is volgens de IGJ van belang omdat het aanvullende informatie kan bieden over de oorzaken van een calamiteit en zo kan bijdragen aan de verbetering van kwaliteit van zorg. Daarnaast helpt een gezamenlijk onderzoek bij het verwerkingsproces na aangrijpende calamiteiten bij zowel patiënten, naasten als zorgverleners. Zo kan ieder vanuit een eigen perspectief inzicht geven in het ontstaan van de calamiteit.
Door: Skipr
